“Nitelikli bir işçinin, tanımlanmış bir işi belirlenmiş bir çalışma hızı ile yapabilmesi için gerekli zamanı saptamak amacıyla hazırlanmış tekniklerin uygulanmasıdır”. (British Standards Institution)
Verimliliği ve rekabeti arttırmak için kilit taşı rolünü üstlenen iş etüdünün metot etüdünden sonra uygulanan, zaman standartlaşmasını sağlamaya yönelik uygulanan ölçümdür. Zaman etüdü gibi zamanı ölçen tekniklerin genel adıdır.
Zaman israfının önüne geçilmesi hedeflenmektedir. Etkin olmayan gereksiz olarak kullanılan zaman belirlenir. Yapılan işin bitiş zamanını tespit edilmesini sağladığından, müşteri talebinin hangi tarihlerde karşılanabileceğinin kestirilmesini sağlar. Maliyet tahmini, stok kontrolü, işgücü planlaması gibi alanlarda kullanılır. Teşvikli ücret sistemi uygulanmasına olanak sağlar. İş yüklerinin dengelenmesini için gereklidir.
İş Ölçümünün Temel Aşamaları
- Etüdü yapılacak işin seçimi.
- İşle ilgili verilerin toplanması.
- Bir iş ölçümü tekniğiyle her elemana ait zamanın ölçülmesi.
- Standart zamanın bulunması.
İş Ölçümü Teknikleri
1)Doğrudan İş Ölçümü Teknikleri
İş Örneklemesi: İşçilerin ve makinaların rassal ve istatistikli olarak gözlemlenmesidir. Ana kütleyi gözlemlemek zaman ve maliyet açısından sorun yarattığı için, ana kütleyi temsil edecek örneklemin gözlemlenmesi sağlıklı bir tahmini sunar.
Temel Adımlar:
- Faaliyet seçimi ve amaç belirlenmesi.
- Ölçümlerin doğruluk ve güven düzeyi miktarı belirlenir.
- Gözlem zamanlarının ve sıklıklarının belirlenmesi.
- Gözlem sayısının gerekli güvenilirliği sağlayıp sağlamadığının tespiti.
- Sonuçların bir araya getirilmesi.
Örneklem büyüklüğü
N = Gözlem sayısı Z = İstenen güven düzeyine ait güven faktörü %99 için
2,58; %95 için 1,96; %90 için 1,645 olarak alınır)
P = İlgilenilen sonuç sayısının toplam içindeki yüzde payı
S= İstenen doğruluk düzeyi
F(s . p) = Hata derecesi
N = Z2.[p.(100-p)]/f2
Zaman Etüdü: Bir işçinin belirli hızla bir işi ne kadar sürede yaptığını genellikle kronometre yardımıyla doğrudan ölçülmesidir.
Temel Adımlar:
Temel Zaman = (Ölçülen zaman .Tempo taktiri) / 100
Standart Zaman = Temel zaman . (1 + tolerans)
2)Dolaylı İş Ölçüm Teknikleri
Önceden Belirlenmiş Zaman Standartları (PTS): Temel insan hareketlerinin önceden ölçülmüş olarak elde bulunur. Bu hareketler, çevre koşullarına ve özelliklerine göre sınıflandırılmış halde bulunur. Böylece bu iş için gereken süre, halihazırda bulunan standart sürelerin kullanımıyla bulunur. En yaygın olarak kullanılan yöntem, metot zaman ölçümü (MTM) olarak bilinir. TMU (Time Measurement Unit) denilen evrensel bir zaman birimine sahip olduğundan ötürü, göreceliliği yoktur. Süre ölçümü yapılmaz dolayısıyla üzerinde durulan konu metottur. Tempo taktirine gerek yoktur.
100.000 TMU = 1 h 1666,7 TMU = 1 dk 27,8 TMU = 1 sn
| KATEGORİ | HAREKET |
| Temel Hareketler | Uzanmak, Tutmak, Getirmek, Yerleştirmek, Bırakmak |
| El İle Yapılan Diğer Hareketler | Bastırmak, Ayırmak, Döndürmek |
| Zihinsel Fonksiyonlar | Göz Kaydırmak, Kontrol Etmek, Okumak, Yazmak |
| Vücut Hareketleri | Vücut Eksenini Kaydırmadan Ayak Hareket, Bacak Hareketi Vücut Eksenini Kaydırarak Yan Adım, Vücudu Döndürme, Yürümek Vücut Eksenini Eğerek Eğilmek ve Doğrulmak, Çömelmek ve Doğrulmak, Diz Çökmek ve Doğrulmak, İki Diz Üzerine Çökmek ve Doğrulmak, Oturmak ve Kalkmak |
Yukarıda belirtilen temel hareketlerin bu hareketlere etki eden temel faktörlerin (hareketin türü, uzaklığı, tipi, kuvvet sarfiyatı vb.) etkisiyle oluşan sürelerin MTM standart verileriyle hesaplanması standart zamanın elde edilmesi gerçekleşir. Hata payı çok düşüktür. Ancak diğer yöntemlere göre daha yüksek maliyetlidir ve daha uzun sürer.
Standart Verilerin Sentezi: Yapılacak işi bileşenlere ayırıp, aynı şekilde tekrar eden bileşenlerin etüdü yapılamaya gerek kalmadan, standart veri bankalarından bileşenlerin normal zamanları alınıp, toplam iş süresinin hesaplanması ile diğer payların eklenmesinin ardından standart zaman elde edilir. Güvenirlik derecesi yüksek olup maliyeti de düşüktür.
https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/767009
https://www.millerson.org/dokuman/MTMbilimselyaz%C4%B1.pdf
https://slideplayer.biz.tr/slide/1922508/
https://tr.wikipedia.org/wiki/Zaman_et%C3%BCd%C3%BC
http://auzefkitap.istanbul.edu.tr/kitap/endustrimuhlt_ue/isetuduveergonomi.pdf
https://www.slideshare.net/yigithanulug/isolcumleme
https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/137333
https://avesis.yildiz.edu.tr/resume/downloadfile/bolukbas?key=4639e868-8b52-40c2-9003-b6d90e3a32e0
https://www.slideshare.net/HusseinAlhussein/etd-ve-lm
Süleyman Demirel Üniversitesi – Endüstri Mühendisliği