Günümüz rekabet koşullarının artmasıyla işletmelerin devamlılıklarını sürdürebilmesi zorlaşmıştır. Müşteri istek ve ihtiyaçlarını hem daha ucuza hem de daha kaliteli olarak zamanında müşteriye sunmaları, firma imajı açısından önem arz etmektedir. Her geçen gün gelişmekte olan üretim teknikleri ve sürekli büyümekte olan üretim sistemleri, üretim faaliyetlerini zorlaştırmıştır. Üretim planlama ve kontrolü, istenilen üretim miktarının üretilmesi için gerekli donanımların tespitini sağlamak ve bu miktarın istenilen sürede üretilmesi için yapılan işlerin bütününü kapsamaktadır.
Üretim yapan tüm firmaların tek bir amacı vardır. Bu da; müşteri taleplerini zamanında karşılayabilmektir. Bu amaç doğrultusunda makine ve çalışan kapasiteleri, mevcut stok miktarları, makine bakım planları ve çalışan verimlilikleri gibi değerlerin planlanması ve sürekli gelişen teknolojiye uyum sağlayarak rekabet gücünü koruyabilmesi için kontrol altında tutulması gerekmektedir. Üretim planlama ve kontrolü tam olarak bu noktada ortaya çıkmıştır. Üretim planlama ve kontrolü hakkında genel bir bilgi edinmeye ne dersiniz?
Üretim, toplum ihtiyaçlarını karşılayabilmek amacı ile yapılan faaliyetlerin bütününe denir. Müşterilerden gelen siparişlere veya talep tahminlerine göre uygulanacak satış programını gerçekleştirmek için ilerideki periyotlarda üretilmesi gereken ürün miktarlarını belirleyen bir planın oluşturulması, bu planın uygulanabilmesi için kaynakların belirlenmesi ve düzenlenmesi, üretimin başlatması için gerekli olan siparişlerin belirlenmesi ile ilgilenen tüm işlemlerin düzenlenmesine üretim planlama denir. Üretim kontrol ise hazırlanan bu üretim planının uygulanmasını sağlayabilmek için yapılan tüm faaliyetleri kapsar.
Birçok ürünün üretildiği günümüzün modern işletmelerinde üretim planlama çalışmaları, üretilen her ürün için en iyi miktarın belirlenmesini amaçlamıştır. Hangi üründen ne kadar üretileceği belirlenirken çeşitli amaçlar içinden yalnızca birini göz önüne alan yöntemlerle planlama çalışması yapmak rekabet için yetersiz kalmaktadır. Günümüz işletmelerinde; boş beklemelerin en az seviyede, stokların ise belirli bir seviyede tutulması, kapasitenin tam kullanılması, kârın maksimize edilmesi gibi birbirinden farklı amaçlar vardır. Üretim planlama ve kontrolün önemi tam da bu noktada ortaya çıkmıştır.
Üretim Planlamanın Aşamaları
Üretim planlama ve kontrolü toplam değerlerden başlayıp, adım adım ayrıntıya inerek sürdürülen ve işletmelerin günlük iş planlarının hazırlanmasına kadar uzanan aşamalı bir yapıya sahiptir. Planlama süreci, bilgilerin ayrıntısı giderek artan, buna karşın olarak da planlama döneminin uzunluğu küçülen üç aşamadan oluşur.
- Uzun dönemli stratejik planlama
- Orta dönemli taktik planlama
- Kısa dönemli operasyonel planlama
Uzun dönemli planlama süreçleri 1 yıldan başlayarak gelecekteki 5-10 yılı kapsayacak şekilde planlanır. Orta dönem planlama 1 ila 2 aydan 1 yıla kadar olan sürece, kısa dönemli planlamalar ise günlük veya haftalık olarak hazırlanıp 1 aya kadar uzatılabilir.
Uzun dönem planlamalar ile orta dönem planlamaları birbirinden ayıran en önemli özellik mevcut imalat olanaklarının kullanılmasıdır. Orta dönemli planlamalarda kurulu kapasite kullanılır. Uzun dönem planlamalarında ise yatırım kararları ile tesis kapasitesinin arttırıldığı dönemler esas alınır. Orta dönem planlamalarındaki diğer bir unsur ise imalat ön zamanına bağlı olarak planlamanın yapılmasıdır. Bu zaman, malzeme temini ile başlayarak ürün imalatının bitişi arasında kalan süreyi kapsar ve orta dönemin alt sınırını belirler. Planlamanın bu sürenin altında yapılması gerekli kapasitenin tanımlanmasında eksikliklerin ortaya çıkmasına neden olacaktır. Uzun dönemli planlamalarda; kaynak kapasite planlaması ve ürün-satış planlaması yapılır bu planlamalara göre imalata ilişkin stratejik kararlar verilir.
Bir üretim planının başarı ile hazırlanabilmesi için dikkat edilmesi gereken birçok unsur vardır. Bu unsurlardan bazıları:
- Müşteri siparişlerinin öncelikleri ve aciliyetleri,
- Stokların güncel listeleri,
- Ürün ağaçları,
- İsgücü kapasitelerine ait kısıtlamalar ve
- Kaynak kısıtlarıdır.
Bir işletmedeki üretimin planlanması ve kontrol sisteminin sağlanması, üretimde verimlilik hedefine ulaşabilmek için üretim faaliyetlerinin koordinasyonunu sağlayan bir araçtır. Üretim planlama faaliyetleri için birçok yöntem geliştirilmiş ve işletmelerde bu yöntemler yaygın olarak kullanılmaya başlanmıştır. Üretim planlamayı, malzeme ve kaynak kapasiteleri planlamasından bağımsız olarak düşünmek mümkün değildir. Sonraki yazılarımızda bu konular ile ilgili de ayrıntılı bilgilere yer vereceğiz.
Bilgiyle kalın..
KAYNAKÇA
ÖZTEMEL, E. Endüstri Mühendisliğine Giriş. İstanbul: Papatya Yayıncılık, 2015.
YENERSOY, G. Üretim Planlama ve Kontrol. İstanbul: Papatya Yayıncılık, 2015.
Endüstri Mühendisi