Endüstri mühendislerine sık sık sorulan “endüstri mühendisleri ne iş yapar” sorusuna insan, malzeme, bilgi,ekipman ve enerji gibi entegre sistemlerin tasarlanması, geliştirilmesi ve kurulması işlevlerinden sorumlu bir disiplindir cevabı verilebilir.
Diğer mühendislik dallarının aksine endüstri mühendisleri tanımında olduğu gibi insan faktörü makine ve ekipman faktörlerinden daha önce gelmektedir.Çünkü geliştirilen her teknoloji mutlaka bir aşamada insana ihtiyaç duymaktadır.
Endüstri mühendisliği disiplinlerinden “ergonomi” tam da bu sebeple ortaya çıkmıştır. Ergonomi aslında eski bir Yunanca terimdir ve işbilimi anlamına gelir. İşbilimi , insan ve insanın işini yürüttüğü çevre arasındaki uyumu arttırmak için çalışır ve insanın verimsizleşmesini engellemeye çalışır.
Günümüz tanımıyla ergonomi; insanların anatomik özelliklerini, antropometrik karakteristiklerini, fizyolojik kapasite ve toleranslarını göz önünde tutarak, endüstriyel iş ortamındaki tüm faktörlerin etkisi ile oluşabilecek, organik ve psikososyal stresler karşısında, sistem verimliliği ve insan-makina-çevre uyumunun temel yasalarını ortaya koymaya çalışan, çok disiplinli bir araştırma ve geliştirme alanıdır. İmalat hizmet ofis işleri ev işleri ve boş zaman aktiviteleri tüketici ürünleri gibi sektörleri kapsayabilmektedir.
Ergonominin sahip olduğu pek çok özellik vardır. Bunlardan bazıları şöyle sıralanabilir.
- İş güvenliği, ergonominin önceliklerinden biridir.
- Bireylerin özelliklerinin, becerilerinin bilgilerinin ve yeteneklerinin bilinerek bunlara ilişkin üst ve alt sınırların belirlenmesi için önemli bir kriterdir.
- Sistem yaklaşımı ergonomi ile makine ve insan arasında buluna ilişkiye uygulanmaktadır.
- Ergonomi, çalışanların sağlığını korumayı amaçlamaktadır
- Ergonomi, çalışanların performansını, güvenliğini, refahını ve iş verimliliğini artırmaya yönelik uygulamalardır.
- Ergonomi, ihtiyaçlara ve kapasiteye uygun olabilmesi amacıyla çalışanların kullanmış olduğu eşyalarla çevreyi değiştirmek için uğraşmaktadır.
- Çalışanların kapasitelerine ve kabiliyetlerine en uygun olan iş çevrelerini düzenler. Dolayısıyla ergonomi, iş kazalarını en aza indirmekte ve çalışan sağlığını korumaktadır.
Ergonomi, gürültü, renk ve ışık etüdü yapar, çalışma ve dinlenme sürelerinin belirlenmesinde katkıda bulunur. Bu işlevler dikkate alındığında, ergonominin amaçlarını aşağıdaki şekilde özetlemek mümkün olmaktadır.
- İşçi sağlığı ve iş güvenliğinin sağlanması
- İşgücü kayıplarının önlenmesi
- Yorulmanın ve iş stresinin azaltılması
- İş kazaları ve mesleki risklerin minimizasyonu
- Verimlilik ve kalitenin yükseltilmesi
Ergonomide temel yaklaşım, anatomik, fizyolojik ve psikolojik özelliklerine ilişkin veri ve bilgilerin, çeşitli araç-gereç ve fiziki çevre tasarımında, kişilerin konforunu, sağlığını ve üretkenliğini arttıracak şekilde kullanılmasıdır. Bu durumda ergonominin ilgi alanları iki grup altında toplanabilir.
- İnsan-makina sistemleri
- Çevre koşulları
Tasarımı, yeni bir sistemin veya nesnenin icat edilmesi veya geliştirilmesi olarak tanımlamak mümkündür. Ancak mühendislik tasarımı perspektifiyle ele alındığında, tasarım, bir ürün veya sistem geliştirmek amacıyla yapılan ardışık karar verme süreci olarak tanımlanabilir.
Tasarım sürecinin aşamaları aşağıdaki şekilde ifade edilebilir:
1. Problemin ayrıntılı bir şekilde tanımlanması
2. Alternatif çözüm önerilerinin ortaya konması, geliştirilmesi ve uygulanabilirliklerinin araştırılması
3. Alternatifler arasından en iyisinin seçilmesi
4. Uygulama ve değerlendirme
5. Sürekli Geliştirme
Sistem Tasarımının Temelleri
a. Amacın Belirlenmesi
b. Fonksiyonların Ayrımı
c. Fonksiyonların Dağıtımı
d. İşlemlerin Tanımı
e. İş Tarifleri
f. Ara Kesit Tasarımı
Çevre Koşulları
a. Aydınlatma
b. İklim Etkileri
c. Gürültü
d. Titreşim ve Etkileri
e. Zararlı Maddeler
Bir makine ünitesinin fonksiyonu, kullanılmasındaki kolaylık, verimliliği, yapısı ve işlevlerinin insan faktörü ile işbirliğine yatkın olması, ekonomikliği ya da teknolojik düzeyi, sistem tasarımının vazgeçilmez öğeleridir.
Tüm bu faktörler ve gelişmeler göz önüne alındığında endüstri mühendisliğinin en önemli çalışma alanının insan-makina sistemleri olduğu ve ergonominin endüstri mühendisliğindeki önemini kavramış oluruz.
Kaynak:
https://cdn2.beun.edu.tr/sbf//2017/03/17/ergonomi.pdf
https://avys.omu.edu.tr.edu.tr
