1.Üretim ve İmalat
“Üretim” ve “imalat” sözcüklerinin sıklıkla karıştırıldığını görürüz. Halbuki ikisi de ayrı anlam taşımaktadır. Aynı şekilde “mamul” ve “ürün” kavramları da karıştırılır.
Hiçbir zaman “domates üretimi” yerine “domates imalatı” kelimesi kullanılmaz. Bu gibi basit fakat ön planda tutulmayan detaylar aslında bu iki kelimenin apayrı anlam taşıdığını göz önüne getirmektedir. O zaman gelin öncelikle bu kelimeler arasındaki farkı ele alalım.
“İmalat” Latince ’de manus (el) ve factus (yapım) kelimelerinin birleşimiyle İngilizce el yapımı anlamına gelen manufacture kelimesini oluşturmuştur. Bir sanayi ürünü ya da mal ortaya koymak amacıyla hammaddenin makineler, işçilik, kimyasallar ile işlenmesi olarak tanımlanabilir. Ortaya çıkan bu mal ise “mamul” olarak adlandırılır.
“Üretim” İngilizce ’deki production kelimesinden gelerek daha geniş yelpazeye sahiptir. Herhangi bir gereksinimi ve talebi karşılamak amacıyla; belirli faaliyet ve işlemlerin hepsini (planlama, imalat, yönetim, tasarım, pazarlama vb.) kapsayarak ortaya ürün ve/veya hizmet çıkarmaktır. Bu tanımdan da anlaşılacağı üzere üretim zor ve kapsamlı bir kavramdır.
| İmalat | Üretim |
| Manus (el) ve factus (yapım) kelimelerinin birleşimiyle el yapımı anlamına gelen manufacture kelimesini oluşturmuştur | İngilizce’deki production kelimesinden oluşmuştur |
| Hammaddenin işlenmesi esas odaktır | Üretim için gereken tüm faaliyetleri ve yönetimi kapsar |
| Ortaya çıkardığı mal “mamul” olarak adlandırılır | Ortaya çıkardığı hizmet, bilgi, teknoloji, mal birer “ürün” dür |
Tasarım, planlama, pazarlama gibi üretimin tüm alt süreçleri endüstri mühendisleri için birer çalışma alanıdır. Üretim sürecinin bir aksaklık olmadan etkili bir şekilde bütün olarak yönetilebilmesi için tüm bu alt birimlerin birbirleri ile koordineli ve kontrollü çalışması gerekir.
2.Üretim Sistemleri ve Otomasyon
Üretim sistemleri, üretimi gerçekleştirebilmek için ihtiyaç duyulan makine, ekipman, çalışan ve prosedürlerin bütünüdür.
Verimli ve tasarruflu bir sistem oluşturmak amacıyla insan gücünden en az şekilde yararlanarak işlerin otomatik araçlar ve makinelerle gerçekleştirilmesi için tasarlanan imalat sistemlerine otomasyon denir.
Modern işletmelerde üretim ve yönetim aşamasının bazı kısımlarında otomasyon sistemleri uygulanıp bilgisayarlarla desteklenmektedir. Üretim sistemlerinde otomasyonun en önemli özelliklerinden birisi; işleme, montaj, malzeme taşıma, muayene gibi insan gücü ile yapılamayacak ya da uzun sürede yapılabilecek işlerin makineler ile kısa sürede ve çeşitte yapılabilmesidir.
Makine gücünün yoğun olduğu, neredeyse hiç insan gücü kullanılmayan sistemler tam otomasyon; insan gücünün yoğun olduğu sistemler yarı otomasyon olarak adlandırılır.
3.Üretim Sistemlerinde El İşçiliği
El işçiliğinin modern imalat sistemlerinde yer almadığını düşünmek oldukça yanlış bir durumdur. İleri düzey otomasyona sahip kuruluşlarda bile “insan” en gerekli faktördür. Endüstri 4.0 bu bağlamda insana oldukça etkin bir yetkinlik vermiştir. Sistemlerin denetlenmesi, süreçteki aksaklıkların tespit edilip kontrol altına alınması ve problemlerin çözümlenmesi için insana ihtiyaç duyulmaktadır. İlerleyen teknolojiyle insan, imalattaki işlemlere doğrudan etki etmese bile yönetim, kurulum, bakım gibi idari düzeni sağlamak amacıyla işletmelerde hep ihtiyaç duyulacaktır.
Gelişen teknolojiyle üretim aşamasında el işçiliği yerine otomatik makinelerin tercih edildiği görülmektedir. Bu yönde ilerlemenin de kaçınılmaz olduğu gözler önündedir. Çünkü küreselleşen dünyada artan rekabet ortamına adapte olabilmek için işletmeler, insan kaynaklı hata oranını en aza indirmeyi hedeflemektedir. Bu bağlamda otomatik makineler işletmelere, üretim sürecinin tüm aşamasında entegre şekilde bağlantı kurup insanın çözümleyemeyeceği karmaşıklıkları çözümlemek gibi önemli üretim avantajları sağlamaktadır. Bu sayede insan ile üretildiğinde zaman alan ve hataya meyilli olan özel ürünler, insan müdahalesi olmadan kitlesel ve esnek şekilde müşterilere ulaştırılabilir.
Tüm bunlara rağmen el işçiliğinin otomasyon yerine tercih edildiği birçok sebep mevcuttur:
• Kalite kontrolü için değerlendirme, muayene işlemleri
• Bazı hassas mamul/yarı mamullerin taşınması
• Şirketlerin otomatik makinelere yatırım yapmak için yeterli sermayeye sahip olamadığı durumlarda
• Belirli miktarda ve kısa süre boyunca satışta kalınacağı düşünülen ürünün, üretim sürecindeki makine ayarları ve takım değişikliğinin el işçiliği ile üretilmesinden daha fazla maliyete ve zaman kaybına sebep olabileceği durumlarda
• Müşteri kendi istediği kriterlere sahip bir ürün talep ettiğinde (insan bütün otomatik makinelerden daha esnektir.)
• Piyasaya yeni bir ürün sürmek pazara tutunabilmek açısından her zaman risk taşımaktadır. İşletmeler başarısızlığı göz önünde bulundurarak, ürünün piyasaya ilk sürüldüğü zaman genellikle otomasyon için yatırım yapmaktansa el işçiliğini tercih etmektedirler. Beklenen başarı sağlandığı veya gerekli koşullar gerçekleştiğinde uygun bir otomasyona geçiş stratejisini planlanıp o doğrultuda aksiyonlar oluşturulmaktadır.
• Taleplerde yaşanan dalgalanmalar üretim miktarında değişikliğe sebep olur. Otomatik imalat sisteminde sabit maliyetler ön plandadır. Talepteki azalmalar üretim miktarını düşürür. Dolayısıyla sabit maliyet daha az ürüne bölüneceğinden ürünün birim maliyetini arttırır. Öte yandan talepteki artış üretim miktarını da arttırır. Fakat üretim sistemindeki makinelerin belirli bir üretim hacmi vardır. Bu kapasite aşıldığında talebi karşılamak adına el işçiliği kullanılmaktadır.
Yukarıdaki gibi fabrika operasyonlarında el işçiliği uygulandığı gibi imalat destek sistemlerinde de:
• Yeni yazılım paketlerini geliştirmek, yüklemek ve uygulamak için
• İşletmedeki sistem ve ekipmanların bakımı ve arızaları söz konusu olduğunda
• Tesisteki tüm operasyonlar için yetenekli ve donanımlı mühendislere
• Üretim stratejilerinin geliştirilmesi, makinelerin ve takımların tasarlanması, sürekli iyileştirme ve geliştirme gibi mühendislik proje çalışmaları için insana ihtiyaç duyulmaktadır.
Kaynakça:
https://www.moment-expo.com/tr/dergiler/121/baskandan
https://proente.com/uretim-otomasyonu-nedir/
https://proente.com/otomasyon-sistemleri/
https://prezi.com/c27pm8krkqm9/bilgisayar-destekli-uretim-sistemleri/
https://www.ogrenciyiz.net/otomasyonun-tanimi-ve-tarihi-gelisimi/
https://www.endustri40.com/insan-makine-etkilesimi-l-endustri-4-0la-insan-ve-makinenin-uretimdeki-yeri/
ÖZTEMEL, E. Endüstri Mühendisliğine Giriş. İstanbul: Papatya Yayıncılık, 2015.
GROOVER, P. M. Otomasyon, Üretim Sistemleri ve Bilgisayarla Tümleşik İmalat. Çev., Prof. Dr. Mustafa Yurdakul, Doç. Dr. Yusuf Tansel İç. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık Eğitim ve Danışmanlık Tic. Ltd. Şti., 2016.
